วิเคราะห์การสอนสมาธิของพระราชสังวรญาณ (พุธ ฐานิโย)

บทคัดย่อ

         บทความนี้ มีวัตถุประสงค์ เพื่อศึกษาวิเคราะห์การสอนสมาธิของพระราชสังวรญาณ (พุธ ฐานิโย) โดยใช้วิธีการวิเคราะห์ประเด็นจากการสอนสมาธิในพระพุทธศาสนาเถรวาท เพื่อสรุปเป็นแนวทางปฏิบัติต่อไปซึ่งการวิจัยครั้งนี้ เป็นการศึกษาเชิงคุณภาพ สรุปผลการวิจัยว่า  สมาธิ หมายถึง การมีจิตตั้งมั่นในอารมณ์เดียวในทางกุศล มีปัญญารู้เข้าใจสิ่งต่างๆ ตามความเป็นจริง  ที่ควรคู่แก่การใช้งาน สมาธิมี 3 ระดับ คือ ขณิกสมาธิ เป็นสมาธิขั้นต้นสำหรับบุคคลทำงานปกติทั่วไป อุปจารสมาธิ สมาธิสามารถระงับนิวรณ์ 5 ได้  และอัปปนาสมาธิ เป็นสมาธิระดับสูงสุด  การสอนสมาธิของพระราชสังวรญาณ (พุธ ฐานิโย)  มี 2 แบบ คือ สมถภาวนา เป็นการฝึกจิตให้สงบจนตั้งมั่นเป็นสมาธิ และวิปัสสนาภาวนา  เป็นวิธีปฏิบัติในการฝึกฝนทางปัญญาเพื่อเกิดความรู้แจ้งในรูปนามโดยความเป็นไตรลักษณ์ การปฏิบัติสมาธิ เป็นวิธีการที่จะขัดเกลาจิตใจของมนุษย์ให้เข้มแข็งและเหมาะแก่การงานทุกอย่าง  เป้าหมายของการฝึกสมาธิพระราชสังวรญาณ (พุธ ฐานิโย) มี 2 ประการ คือ เป้าหมายหลักหรือเป้าหมายสูงสุดของการฝึกสมาธิ คือ ความหลุดพ้นโดยเจโตวิมุตติ (หลุดพ้นทางจิต) และปัญญาวิมุตติ (หลุดพ้นด้านปัญญา)  โดยที่เจโตวิมุตติเป็นผลจากสมถะภาวนา  และปัญญาวิมุตติเป็นผลจากวิปัสสนาภาวนา   ส่วนเป้าหมายรองที่ให้ความสำคัญในเรื่อง คือ การนำสมาธิไปประยุกต์ใช้ในการพัฒนาด้านต่างๆ ในชีวิตประจำวัน  เช่น พัฒนาด้านจิตใจ สุขภาพกาย พฤติกรรม และเสริมสร้างด้านปัญญาให้รู้เท่าทัน