กลยุทธ์การจัดการภูมิปัญญาขนมไทยในบริบทการส่งเสริมและพัฒนาสู่ ชุมชนท่องเที่ยว กรณีศึกษา ชุมชนบ้านท่าคอย จังหวัดสุพรรณบุรี ประเทศไทย
คำสำคัญ:
ขนมไทย, การจัดการภูมิปัญญา, ชุมชนท่องเที่ยวบทคัดย่อ
การวิจัยนี้เป็นการศึกษาเกี่ยวกับการจัดการภูมิปัญญาขนมไทยพื้นบ้าน ของชุมชนบ้านท่าคอย จังหวัดสุพรรณบุรี ในบริบทนโยบาย OTOP นวัตวิถี โดยใช้กรอบคิดวิเคราะห์ “พลวัตรและความยั่งยืน” เก็บข้อมูลจากการสัมภาษณ์เชิงลึกและการสังเกตกระบวนการผลิตขนมไทยพื้นบ้านของปราชญ์ชาวบ้าน จำนวน 15 คน ผลการศึกษาพบว่า ภูมิปัญญาขนมไทยพื้นบ้านชุมชนบ้านท่าคอยเป็นรากฐานในการดำเนินชีวิตของชาวบ้านที่เชื่อมโยงกับวิถีชีวิต วัฒนธรรม และประเพณีท้องถิ่น ที่สั่งสมมาเป็นระยะเวลายาวนาน ส่วนใหญ่เป็นชนิดขนมที่ทำจากวัตถุดิบและวัสดุท้องถิ่น นิยมเตรียมขึ้นเพื่อใช้ประกอบในกิจกรรมทางศาสนางานบุญ ประเพณีชุมชน และฤดูกาลเกี่ยวกับอาชีพ มีกระบวนการสืบทอด อนุรักษ์ อย่างเป็นระบบจากรุ่นสู่รุ่น เมื่อค่านิยมและวัฒนธรรมสมัยใหม่แพร่กระจายสู่ชุมชนตามชนบทจึงกระทบต่อบทบาทและความสำคัญของขนมไทยเปลี่ยนไปเหลือเพียงสถานะ “ผลิตภัณฑ์การท่องเที่ยว” ความเข้มงวดต่อขนบ-ความเชื่อ ความศรัทธาศาสนา และประเพณีลดลง ภูมิปัญญาขนมไทยพื้นบ้านของชุมชนจึงตกอยู่ในสภาวะเสี่ยงต่อการสูญหาย นโยบาย OTOP นวัตวิถีสามารถช่วยให้ชุมชนได้รื้อฟื้นการทำขนม ปรับแต่งสู่รูปแบบผลิตภัณฑ์การท่องเที่ยวที่คอยสร้างความประทับใจแก่ผู้มาเยือน คณะกรรมการท่องเที่ยวชุมชนได้ตั้งเป้าหมายไว้สองประการ คือการฟื้นฟูภูมิปัญญาขนมไทยพื้นบ้านของชุมชน และการประดิษฐ์สร้างทางภูมิปัญญาเพื่อส่งเสริมกิจกรรมการท่องเที่ยวของชุมชน จึงถือได้ว่าเป็นกลยุทธ์การต่อสู้กับ “พลวัตรและความยั่งยืน” ที่มีภูมิปัญญาท้องถิ่นเป็นประกัน
เอกสารอ้างอิง
กรมการพัฒนาชุมชน. (2561). คู่มือบริหารโครงการชุมชนท่องเที่ยว OTOP นวัตวิถี. สืบค้นเมื่อ 18 กุมภาพันธ์ 2564, จาก http://www.oic.go.th/FILEWEB/CABINFOCENTER3/DRAWER051/GENERAL/DATA0000/0000042.PDF.
กรรณิการ์ ว่าเร็วดี, สุรีย์รัตน์ บำรุงสุข, และสิริวรรณ นันทจันทูล. (2559). ชื่อขนมไทยในมิติแห่งภาพสะท้อนวัฒนธรรม. การประชุมวิชาการระดับชาติ ครั้งที่ 13 (หน้า 1360-1367), วันที่ 8-9 ธันวาคม 2559. นครปฐม: มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ วิทยาเขตกำแพงแสน.
ณัฎฐกานต์ พฤกษ์สรนันทน์, จุฑามาศ วิศาลสิงห์, และฐานกาญจน์ วงศ์วิศิษฎ์ศิลป์. (2560). แนวทางการสอดประสานวิถีไทยและภูมิปัญญาท้องถิ่นสู่ห่วงโซ่อาหารเพื่อเพิ่มคุณค่าและมูลค่าการท่องเที่ยว. วารสารวิทยาการจัดการสมัยใหม่, 10(2), 169-812.
ณิชมน ภมร, และ พัชรี ตันติวิภาวิน. (2020). การจัดการความรู้ภูมิปัญญาท้องถิ่นด้านวัฒนธรรมอาหารพื้นบ้านภาคเหนือตอนบนของไทย. วารสารบัณฑิตรังสิตศึกษาในกลุ่มธุรกิจและสังคมศาสตร์, 6(2), 28-44.
พิมพ์ระวี โรจน์รุ่งสัตย์. (2561). การพัฒนารูปแบบการจัดการภาพลักษณ์อาหารท้องถิ่นเพื่อเสริมสร้างความจงรักภักดีของนักท่องเที่ยวในจังหวัดเพชรบุรี. วารสารวิชาการท่องเที่ยวไทยนานาชาติ, 14(1), 1-16.
พิสิฏฐ์ โคตรสุโพธิ์, ธเนศ ศรีวิชัยลำพันธุ์, และวีระพงษ์ แสงชูโต. (2557). การถ่ายทอดศิลปะและวัฒนธรรมภูมิปัญญาล้านนาสู่สังคมโดยผู้ทรงภูมิปัญญาท้องถิ่น. เชียงใหม่: สถาบันวิจัยสังคม มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.
มณเฑียร ศุภลักษณ์. (2541). ตำนานขนมไทย. กรุงเทพฯ: เอส.ที.พี.เวิลด์ มีเดีย.
ศาตรา กระฉอดนอก. (2552). การจัดอาหารไทยให้แสดงออกซึ่งเอกลักษณ์ไทย (วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต). มหาวิทยาลัยศิลปากร, นครปฐม.
อภิญญา ตันทวีวงศ์. (2556). บนเส้นทางการจัดการด้านอาหารเพื่อคนไทยทั้งมวล. กรุงเทพฯ: สำนักงานกิจการโรงพิมพ์องค์การทหารผ่านศึก.
Department of Tourism. (2016). Tourism Statistics 2016. Bangkok: Ministry of Tourism and Sports, Thailand.
Gaztelumendi, I. (2012). Global trends in food tourism. Madrid : World Tourism Organization.
Hall, C. M. (2012). Boosting food and tourism-related regional economic development. In A. Dupeyras (Ed.), OECD studies on tourism: Food and the tourism experience (pp. 49-74). Korea: OECD.
Holm, J., Pedersen, L. M. B. & Sorensen, S. (2013). Experiencing organic farms and food by regional tourism innovation. Acta Agriculturae Scandinavica, Section B – Soil and Plant Science, 63, 85-93.
