กระบวนการระงับอธิกรณ์ในพระวินัยปิฎก

บทคัดย่อ

บทความวิชาการนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษากระบวนการระงับอธิกรณ์ในพระวินัยปิฎก ผลการศึกษาพบว่า กระบวนการระงับอธิกรณ์มี 4 องค์ประกอบ ได้แก่ 1) การโจท ภิกษุผู้โจทต้องมีคุณสมบัติเป็นผู้มีศีลหรือมีความประพฤติดี และมีคุณสมบัติด้านการพูด คือพูดจริง พูดสุภาพ และพูดด้วยความหวังดี ส่วนจำเลยหรือผู้ทำผิดจำแนกตามประเภทของลักษณะนิคหกรรม เช่น ก่อการวิวาท ก่อเรื่องเอื้อฉาว ประทุษร้ายตระกูล เป็นต้น และไม่ใช่ผู้ต้องอาบัติปาราชิก 2) การลงโทษผู้ทำผิด จำแนกตามประเภทนิคหกรรม ได้แก่ 1) ตัชชนียกรรม การตำหนิ ตักเตือน 2) นิยสกรรม การถอดยศ ลดตำแหน่ง 3) ปัพพาชนียกรรม การขับไล่จากหมู่คณะ 4) ปฏิสารณียกรรม การให้ภิกษุผู้ด่าบริภาษคฤหัสถ์ขอโทษคฤหัสถ์  5) อุกเขปนียกรรม การไม่คบหาสมาคม (การยกวัตร) 6) ตัสสปาปิยกรรม การลงโทษภิกษุผู้ทำความผิดแล้วแกล้งพูดกลบเกลื่อนเพื่อให้ตนพ้นผิด 7) ปกาสนียกรรม การประกาศให้พุทธบริษัททราบถึงความประพฤติของพระภิกษุที่จะก่อให้เกิดความเสื่อมเสียแก่หมู่คณะ 8) ปัตตนิกุชชนกรรม การคว่ำบาตรคฤหัสถ์ผู้ปรารถนาร้ายต่อพระ 9) พรหมทัณฑกรรม การลงโทษผู้ว่ายากสอนยากด้วยการไม่คบหาด้วย ส่วนการพ้นผิดมีลำดับขั้นตอนและวิธีการดังนี้ 1) ภิกษุผู้ถูกสงฆ์ลงนิคหกรรมเข้าไปหาสงฆ์ กล่าวขอให้สงฆ์ระงับกรรมให้ 3 หน 2) ภิกษุผู้ฉลาดสามารถประกาศให้สงฆ์ทราบด้วยญัตติจตุตถกรรมวาจาถึงการที่ภิกษุผู้ทำผิดกลับตัวได้แล้วและมาขอให้สงฆ์ระงับกรรมให้ 3) ภิกษุผู้ฉลาดสามารถสวดกรรมวาจา 3 หน เสนอให้สงฆ์ในการระงับกรรม 4) ภิกษุผู้ฉลาดสามารถสวดขอมติคณะสงฆ์ระงับกรรม ส่วนปฏิสารณียกรรมภิกษุต้องขอโทษคฤหัสถ์ก่อนแล้วสงฆ์จึงระงับกรรมให้