แนวทางการสร้างมูลค่าเพิ่มข้าวฮางของวิสาหกิจชุมชนผู้ปลูกข้าว ตำบลบ้านเหล่า อำเภอเจริญศิลป์ จังหวัดสกลนคร

บทคัดย่อ

         ข้าวฮาง คือ ข้าวกล้องชนิดหนึ่ง ที่ผลิตด้วยการนำข้าวเปลือกมาผ่านกระบวนการ แช่ นึง ผึ่ง สีเป็นข้าวสาร ซึ่งข้าวฮางเป็นผลิตภัณฑ์ชุมชนที่มีชื่อเสียงของจังหวัดสกลนคร ซึ่งผู้ประกอบการส่วนใหญ่ในพื้นที่ผลิตและจำหน่ายผลิตภัณฑ์ข้าวฮางในรูปแบบข้าวสารเท่านั้น ทำให้เกิดการแข่งขันของผู้ประกอบการในพื้นที่  การศึกษานี้จึงมุ่งค้นหาแนวทางการสร้างมูลค่าเพิ่มข้าวฮางของวิสาหกิจชุมชนผู้ปลูกข้าวตำบลบ้านเหล่า โดยเริ่มจาก (1) ศึกษาบริบทชุมชน สภาพการผลิตและการตลาดข้าวฮางของวิสาหกิจชุมชนผ่านเทคนิค Rapid Rural Appraisal (RRA) และ (2) ศึกษาแนวทางการสร้างมูลค่าเพิ่มข้าวฮาง ผ่านเทคนิค Appreciation-Influence-Control (AIC)  ดำเนินการศึกษาตั้งแต่เดือนตุลาคม 2566 ถึง เดือนมีนาคม 2567 พบว่า (1) วิสาหกิจชุมชนตำบลบ้านเหล่า มีสมาชิก 40 ราย พื้นที่เพาะปลูกข้าวรวม 525 ไร่ ผลิตข้าวฮาง 4 รอบ/ปี ได้ข้าวฮางปีละ 2,150 กิโลกรัม โดยมีการจำหน่ายผ่านที่ทำการวิสาหกิจชุมชนมากที่สุด รองลงมาผ่านงานจัดจำหน่าย และผ่านทางโทรศัพท์ สำหรับ (2) แนวทางการสร้างมูลค่าเพิ่มข้าวฮางที่สามารถพัฒนาให้เป็นไปได้ภายใน 1 ปี มี 2 แนวทางหลัก คือ (2.1) การสร้างมูลค่าเพิ่มด้วยการพัฒนาผลิตภัณฑ์ข้าวฮาง มีแนวทาง 2 แนวทางย่อย ได้แก่ (ก) พัฒนาองค์ความรู้การแปรรูปข้าวฮาง  และ (ข) การพัฒนาการแปรรูปข้าวฮาง บรรจุภัณฑ์และตราสินค้า  และ (2.2) การสร้างมูลค่าเพิ่มด้วยการพัฒนาการตลาดดิจิทัล