ปัญหาทางกฎหมายเกี่ยวกับการบริหารจัดการน้ำ: ศึกษากรณีสถานการณ์อุทกภัย

บทคัดย่อ

การค้นคว้าอิสระฉบับนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษามาตรการทางกฎหมายเกี่ยวกับการบริหารจัดการน้ำในสถานการณ์อุทกภัยของประเทศไทย ซึ่งเป็นปัญหาเชิงโครงสร้างของกฎหมายที่ไม่ชัดเจนและไม่สอดคล้องกับหลักการในการบริหารจัดการภัยพิบัติ ไม่ว่าจะเป็นกระบวนการก่อนเกิดภัย ขณะเกิดภัย และภายหลังภัยสิ้นสุด อีกทั้งองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นมีบทบาทในการบริหารจัดการน้ำในสถานการณ์อุทกภัยที่ไม่ได้มี
ความชัดเจนในประเด็นของอำนาจหน้าที่ขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นหรือภารกิจที่ได้รับมอบหมาย
ให้บริหารจัดการภัยพิบัติอุทกภัย ตลอดจนศึกษามาตรการทางกฎหมายเกี่ยวกับการบริหารจัดการน้ำ
ในสถานการณ์อุทกภัยของต่างประเทศ ได้แก่ ประเทศญี่ปุ่น และสาธารณรัฐฝรั่งเศส เพื่อนำมาวิเคราะห์เปรียบเทียบและนำเสนอถึงมาตรการทางกฎหมายที่เหมาะสมสำหรับประเทศไทยต่อไป

จากการศึกษาระบุให้เห็นว่า มาตรการทางกฎหมายในการบริหารจัดการทรัพยากรน้ำในสถานการณ์อุทกภัยของประเทศไทย ก่อให้เกิดปัญหาด้านโครงสร้างองค์กรของรัฐที่ซ้ำซ้อนกันซึ่งไม่สอดคล้องกับหลักการทั่วไปในการบริหารจัดการภัยพิบัติ พร้อมทั้งปัญหาเชิงภารกิจขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นในการบริหารจัดการภัยพิบัติอุทกภัยซึ่งไม่สอดคล้องกับหลักการกระจายอำนาจหรือหลักการปกครองตนเองของท้องถิ่น ตลอดจนการมีส่วนร่วมของภาคประชาชนและภาคเอกชนที่ไม่ได้มีบทบาทเข้ามามีส่วนร่วมในการบริหารจัดการภัยพิบัติอุทกภัยเท่าที่ควรซึ่งไม่เป็นไปตามแนวคิดการจัดการความเสี่ยงจากภัยพิบัติโดยอาศัยชุมชน
เป็นฐาน ซึ่งปัญหาดังกล่าวนั้นล้วนแล้วแต่เกิดขึ้นจากการจัดโครงสร้างการบริหารราชการแผ่นดินของประเทศไทย ทั้งนี้ จากการศึกษาและพิจารณามาตรการทางกฎหมายของต่างประเทศแล้ว คือ ประเทศญี่ปุ่น พบว่า กฎหมายเกี่ยวกับการจัดการภัยพิบัติมีสถานะเป็นกฎหมายกลาง มีโครงสร้างในการบริหารจัดการภัยพิบัติ
ที่เป็นระบบ ตลอดจนการกำหนดหลักความรับผิดชอบขององค์กรของรัฐและภาคประชาชนกับภาคเอกชน
ที่ชัดเจน และสาธารณรัฐฝรั่งเศส พบว่า มีมาตรการทางกฎหมายในพยากรณ์การเกิดน้ำท่วม การเตือนภัย
การกู้ภัย ตลอดจนการเยียวยาฟื้นฟู โดยจะเน้นไปที่หลักการวางแผนเพื่อลดความเสี่ยงภัยเป็นหลักเพื่อลดความเสียหายตามมาตรฐานในการบริหารจัดการภัยพิบัติในระดับสากล โดยการกระจายภารกิจเชิงพื้นที่ให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นดำเนินการเตรียมการและป้องกันภัยพิบัติอุทภัยนั้น

          ด้วยเหตุผลตามที่กล่าวไปแล้วข้างต้น ผู้ศึกษาเห็นควรให้มีการเพิ่มเติมบทบัญญัติในเรื่องหลัก
ความรับผิดชอบขององค์กรของรัฐผู้ใช้อำนาจในการป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย และยกสถานะทางกฎหมายของพระราชบัญญัติป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย พ.ศ. 2550 ให้เป็นกฎหมายกลางในเรื่องที่เกี่ยวกับ
การบริหารจัดการสาธารณภัยโดยรวม รวมถึงให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นเข้าไปมีบทบาทในขั้นตอน
การบริหารจัดการภัยพิบัติอุทกภัย ตั้งแต่ก่อนเกิดภัย ระหว่างเกิดภัย และหลังเกิดภัย นอกจากนี้ เห็นควรให้ภาคประชาชนและภาคเอกชนเข้ามามีบทบาทในการบริหารจัดการภัยพิบัติอุทกภัยมากขึ้น ตลอดจนการสร้างกระบวนการพัฒนาองค์ความรู้แก่ประชาชนในท้องถิ่นของตนอย่างต่อเนื่อง เพื่อเป็นการส่งเสริมการเรียนรู้และสร้างจิตสำนึกสาธารณะในการมีส่วนร่วมรับผิดชอบต่อชุมชนและสิ่งแวดล้อม อันจะเป็นการลดภาระของภาครัฐในการบริหารจัดการภัยพิบัติอุทกภัย และอาจช่วยลดความเสียหายในชีวิตและทรัพย์สินของประชาชนลงได้ไม่มากก็น้อย