มาตรการทางกฎหมายให้มีการนำเทคโนโลยีที่เหมาะสมมาประยุกต์ใช้ ในการบริหารราชการแผ่นดินและการจัดทำบริการสาธารณะ
คำสำคัญ:
มาตรการทางกฎหมาย, เทคโนโลยีดิจิทัล, การบริหารราชการแผ่นดิน, บริการสาธารณะบทคัดย่อ
ในยุคที่เทคโนโลยีดิจิทัลเข้ามามีบทบาทสำคัญต่อการดำเนินชีวิตของประชาชน การบริหารราชการแผ่นดินและการจัดทำบริการสาธารณะของภาครัฐย่อมหลีกเลี่ยงไม่ได้ที่จะต้องปรับตัวและนำเทคโนโลยีที่เหมาะสมมาประยุกต์ใช้เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพ ความโปร่งใส และความเท่าเทียมในการให้บริการ บทความวิชาการนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์บทบาทของกฎหมายในการส่งเสริมการใช้เทคโนโลยีในภาครัฐ โดยศึกษากรอบแนวคิดและกฎหมายที่เกี่ยวข้องในประเทศไทย ควบคู่กับการวิเคราะห์สถานการณ์ปัจจุบัน ปัญหาเชิงระบบ และกรณีศึกษาจากต่างประเทศที่ประสบความสำเร็จในการประยุกต์ใช้เทคโนโลยีในภาครัฐ วิธีการศึกษาครั้งนี้อาศัยการวิจัยเชิงเอกสาร การวิเคราะห์เชิงเปรียบเทียบ และการสังเคราะห์ข้อเสนอ เชิงนโยบายและมาตรการทางกฎหมายที่สามารถปรับใช้ในบริบทของประเทศไทย
ผลการศึกษาพบว่า แม้ประเทศไทยจะมีความพยายามในการพัฒนาเทคโนโลยีภาครัฐอย่างต่อเนื่อง แต่ยังประสบกับอุปสรรคสำคัญ 5 ประการ ได้แก่ ปัญหาเชิงโครงสร้างระบบเทคโนโลยี การจัดสรรงบประมาณที่ไม่ทั่วถึง ขาดแคลนบุคลากรและทักษะดิจิทัล กฎหมายที่ล้าสมัยไม่รองรับเทคโนโลยี และความเหลื่อมล้ำในการเข้าถึงบริการดิจิทัลของประชาชนในบางกลุ่ม จึงเสนอแนวทางแก้ไขผ่านการปรับปรุงกฎหมายที่มีอยู่และการออกกฎหมายใหม่ที่สอดรับกับการบริหารงานยุคดิจิทัล เช่น การกำหนดมาตรฐานขั้นต่ำในการให้บริการอิเล็กทรอนิกส์ การส่งเสริมความปลอดภัยของข้อมูล การจัดตั้งองค์กรกำกับดูแลด้านเทคโนโลยีภาครัฐ และการเปิดพื้นที่ให้ประชาชนและภาคเอกชนมีส่วนร่วมในการออกแบบและกำกับการใช้เทคโนโลยีของรัฐ ข้อเสนอเหล่านี้มีเป้าหมายเพื่อสร้างความสมดุลระหว่างประสิทธิภาพของภาครัฐกับการคุ้มครองสิทธิของประชาชน และส่งเสริมระบบราชการที่โปร่งใส ทันสมัย และยั่งยืนในระยะยาว
เอกสารอ้างอิง
กุสลวัฒน์ คงประดิษฐ์, ‘การเป็นครูที่ใช้เทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารเป็นฐานในโลกดิจิทัลของศตวรรษที่ 21’ (2562) 30(1) วารสารศึกษาศาสตร์ 1, 1.
กัลยาณี แก้วเมือง และคณะ, ‘การบริหารงานภาครัฐในยุคดิจิทัล: แนวคิดและพัฒนาการจัดทำบัตรประชาชนดิจิทัล (Digital ID)’ (2566) 3(1) วารสารการจัดการและพัฒนาท้องถิ่น มหาวิทยาลัยราชภัฏพิบูลสงคราม 74, 74.
Roger R, ‘Digital government’ in RW Caves (ed), Encyclopedia of the city (Routledge 2004).
จักรกฤษ กมุทมาศ, ‘แนวโน้มของการประยุกต์ใช้เทคโนโลยีดิจิทัลสำหรับการบริหารงานองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น: กรณีศึกษาเทศบาลในพื้นที่ขอนแก่นเมืองอัจฉริยะ’ (2565) 6(3) วารสารบริหารธุรกิจและการบัญชี มหาวิทยาลัยขอนแก่น 77, 77.
ภัณฑิลา ธนบูรณ์นิพัทธ์, ‘รัฐบาลอิเล็กทรอนิกส์กับการพัฒนาของระบบการทำงานของหน่วยงานภาครัฐ’ (Research Cafe, 24 กรกฎาคม 2021) https://researchcafe.tsri.or.th/government-digital-service/ สืบค้น 5 พฤษภาคม 2568.
ศูนย์ส่งเสริมจริยธรรมสำนักงาน ก.พ., แนวทางการส่งเสริมจริยธรรมภาครัฐในยุคการพัฒนาเทคโนโลยีสารสนเทศเพื่อรองรับสถานการณ์ Disruption (เอกสารเสนอที่ประชุม อ.ก.พ. วิสามัญ, 21 มกราคม 2563 และ 26 พฤษภาคม 2563) 4.
อนุรัตน์ อนันทนาธร, การพัฒนานวัตกรรมท้องถิ่นดิจิทัลขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นไทย (รายงานการวิจัย คณะรัฐศาสตร์และนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยบูรพา 2566) 1.
Dicey AV, Introduction to the Study of the Law of the Constitution (8th edn, Macmillians 1915) 21.
มานะ เผาะช่วย และ ปภาดา ประมาณพล, ‘หลักนิติธรรม : ความเข้าใจของสังคมไทยและผลกระทบต่อการพัฒนาประเทศ’ (2566) 9(3) วารสารสหศาสตร์ศรีปทุม ชลบุรี (ออนไลน์) 28, 28.
Popa F, ‘Elements on the Efficiency and Effectiveness of the Public Sector’ (2017) XVII(2) “Ovidius” University Annals, Economic Sciences Series 313, 313.
Dhruv Goel, ‘ADMINISTRATION OF DOCTRINE OF PROPORTIONALITY IN ADMINISTRATIVE LAW’ (Indian Journal of Integrated Research in Law, Volume III Issue III) 1.
ธีระพล เกรียงพันธุ์, ‘แนวคิดภาระรับผิดชอบในทางรัฐประศาสนศาสตร์: พัฒนาการของแนวคิดจากอดีตถึงปัจจุบัน’ (2565) 18(2) วารสารสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร 146, 146.
พระราชบัญญัติว่าด้วยการทำธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส์ พ.ศ. 2544, ราชกิจจานุเบกษา เล่ม 118 ตอน 112 ก (4 ธันวาคม 2544) 26–42.
พระราชบัญญัติการพัฒนาดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม พ.ศ. 2560, ราชกิจจานุเบกษา เล่ม 134 ตอน 10 ก (24 มกราคม 2560) 1–23.
พระราชบัญญัติการบริหารงานและการให้บริการภาครัฐผ่านระบบดิจิทัล พ.ศ. 2562, ราชกิจจานุเบกษา เล่ม 136 ตอน 37 ก (22 พฤษภาคม 2562) 57–66.
พระราชบัญญัติคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคล พ.ศ. 2562, ราชกิจจานุเบกษา เล่ม 136 ตอน 69 ก (27 พฤษภาคม 2562) 52–95.
สำนักงานพัฒนารัฐบาลดิจิทัล (องค์การมหาชน), แผนพัฒนารัฐบาลดิจิทัลของประเทศไทย พ.ศ. 2566–2570 (21 มิถุนายน 2565) https://www.dga.or.th/policy-standard/policy-regulation/dga-019/dga-027/dg-plan-2566-2570/ สืบค้น 10 เมษายน 2568.
สุเทพ รักษาพล และภักดี โพธิ์สิงห์, ‘นโยบายการส่งเสริมเมืองอัจฉริยะเพื่อลดความเหลื่อมล้ำในสังคม’ (2564) 5(3) วารสารการบริหารการปกครองและนวัตกรรมท้องถิ่น 145, 145.
อธิพร สิทธิธีรรัตน์, ‘ปัญหากฎหมายการคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคลในบริบทอิเล็กทรอนิกส์’ (วิทยานิพนธ์นิติศาสตรมหาบัณฑิต, มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ 2558) 130.
Yogesh Hirdaramani, ‘Estonia’s X-Road: data exchange in the world’s most digital society’ (GovInsider, 21 March 2024) https://govinsider.asia/intl-en/article/estonias-x-road-data-exchange-in-the-worlds-most-digital-society accessed 10 April 2025.
Anna Blue, ‘Evaluating Estonian E-residency as a tool of soft power’ (2021) 17(4) Place Branding and Public Diplomacy 359.
Ministry of Finance of Finland, ‘The AuroraAI national artificial intelligence programme begins – with the aim of using artificial intelligence to bring people and services together in a better way’ (6 February 2020) https://valtioneuvosto.fi/en/-/10623/the-auroraai-national-artificial-intelligence-programme-begins-with-the-aim-of-using-artificial-intelligence-to-bring-people-and-services-together-in-a-better-way? accessed 10 April 2025.
Chia Jie Lin, ‘Exclusive: Inside Finland’s digital revolution’ (GovInsider, 26 November 2018) https://govinsider.asia/intl-en/article/finland-digital-identity-ai-anna-maija-karjalainen-blockchain accessed 12 April 2025.
Esra Banu SIPAHI and Zabihullah SAAYI, ‘The world’s first “Smart Nation” vision: the case of Singapore’ (2024) 8(1) Smart Cities and Regional Development Journal 41, 41.
ประกาศคณะกรรมการพัฒนารัฐบาลดิจิทัล เรื่อง มาตรฐานและหลักเกณฑ์การเปิดเผยข้อมูลเปิดภาครัฐในรูปแบบข้อมูลดิจิทัลต่อสาธารณะ, ราชกิจจานุเบกษา เล่ม 137 ตอนพิเศษ 148 ง (24 มิถุนายน 2563) 26.
Tambiama Madiega, EU guidelines on ethics in artificial intelligence: Context and implementation (EPRS | European Parliamentary Research Service PE 640.163 – September 2019) 1.
ธนดล ทองประกอบ, ‘บทบาทของหน่วยงานกลางในการส่งเสริมรัฐบาลแบบเปิดในประเทศไทย: ศึกษากรณีสำนักงานพัฒนารัฐบาลดิจิทัล (สพร.)’ (วิทยานิพนธ์รัฐศาสตรมหาบัณฑิต, จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย 2561) 4.
อนุรัตน์ อนันทนาธร, รัฐบาลดิจิทัลของไทย Thailand Digital Government (มหาวิทยาลัยบูรพา 2566) 11.
