การประยุกต์ใช้หลัก Rebus Sic Stantibus ในกฎหมายไทย เพื่อบรรเทาภาระหนี้ของคู่สัญญาในวิกฤตการณ์อันไม่คาดคิด

บทคัดย่อ

บทความทางวิชาการนี้เป็นการศึกษาภายใต้หลัก “เมื่อสถานการณ์เปลี่ยนแปลงไป สัญญาไม่ต้องเป็นสัญญา” (Rebus Sic Stantibus) อันเป็นหลักการที่มุ่งให้ความคุ้มครอง แก่คู่สัญญาในกรณีที่เกิดเหตุการณ์
ไม่คาดคิด ซึ่งส่งผลกระทบต่อการปฏิบัติเพื่อชำระหนี้ตามสัญญาอย่างรุนแรง โดยแม้หนี้ในสัญญาจะยังสามารถชำระได้ แต่กลับกลายเป็นการสร้างภาระหนักหน่วงที่เกินกว่าที่คู่สัญญาจะได้คาดการณ์ไว้

ในเบื้องต้น ปกติของการทำสัญญาที่คู่สัญญาต้องมีความประสงค์ต้องตรงกันทั้งผู้เสนอและผู้สนอง
พร้อมกับการพิจารณาถึงปัจจัยความถูกต้องทางกฎหมายและสถานการณ์ ต่าง ๆ ทั้งในปัจจุบันไปจนถึงอนาคต หากทุกอย่างยังคงดำเนินไปตามที่คาดหวัง คู่สัญญาจึงยอมรับพันธะตามกฎหมายและตกลงทำสัญญาดังกล่าวไว้ อย่างไรก็ตาม หากเกิดเหตุการณ์ในอนาคตที่เปลี่ยนแปลงไปอย่างมาก เช่น วิกฤตเศรษฐกิจหรือเหตุการณ์ที่
ไม่สามารถคาดการณ์ได้ตั้งแต่แรก อาจทำให้การปฏิบัติตามสัญญากลายเป็นภาระที่เกินความเหมาะสมแก่ผู้ที่ต้องชำระหนี้ตามสัญญาได้

ตัวอย่างของเหตุการณ์ที่ส่งผลอย่างร้ายแรงจนกระทบต่อผู้เข้าทำสัญญา เช่น ผลกระทบจากวิกฤติการณ์ทางเศรษฐกิจตามประกาศขององค์การอนามัยโลก (WHO) และ ภาวะฉุกเฉินทางสาธารณสุขระหว่างประเทศ (PHEIC) หรือวิกฤตการณ์เศรษฐกิจในเอเชียปี 2540 (วิกฤตการณ์ต้มยำกุ้ง) หรือการระบาดของโควิด-19 ซึ่งไม่เพียงสร้างความเสียหาย ทางเศรษฐกิจ แต่ยังส่งผลกระทบต่อภาคส่วนอื่น ๆ รวมทั้ง
การปฏิบัติตามสัญญาของคู่สัญญาในเหตุการณ์นี้ก็ด้วย เหตุการณ์เหล่านี้เองจึงสะท้อนให้เห็นถึงความจำเป็น
ในการนำหลัก Rebus Sic Stantibus มาปรับใช้เพื่อให้สัญญาสอดคล้องกับสถานการณ์ต่าง ๆ ที่อาจเกิดขึ้นได้ในอนาคต

ด้วยเหตุนี้เองจึงควรนำหลักการดังกล่าวมาปรับใช้กับระบบกฎหมายไทย ไม่ว่าจะ ในรูปแบบของ
การบัญญัติให้ชัดเจนในประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ หรือการ ปรับเปลี่ยนแนวทางในการทำสัญญา
เพื่อความเป็นธรรมแก่ผู้เข้าทำสัญญา ซึ่งมีแนวทางจากต่างประเทศ เช่น สหพันธรัฐเยอรมณี สาธารณรัฐ-ฝรั่งเศส หรือสหราชอาณาจักร