พัฒนาการของกลุ่มทุนและเครือข่ายธุรกิจท้องถิ่นในภาคใต้ของประเทศไทยจากอดีตถึงปัจจุบัน

บทคัดย่อ

บทความนี้เป็นการนำเสนอผลการวิจัยเรื่องพัฒนาการของกลุ่มทุนและเครือข่ายธุรกิจท้องถิ่นในภาคใต้ของประเทศไทยจากอดีตถึงปัจจุบัน โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษา 1) ความเป็นมาและพัฒนาการของกลุ่มทุนและเครือข่ายธุรกิจในภาคใต้ของประเทศไทย 2) เพื่อศึกษาและวิเคราะห์ปัจจัยแห่งความสำเร็จและความล้มเหลวของตัวอย่างกลุ่มทุนและธุรกิจท้องถิ่นในพื้นที่ภาคใต้ของประเทศไทยโดยใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพตามวิธีการทางประวัติศาสตร์ทั้งการใช้ข้อมูลเอกสารและการเก็บข้อมูลภาคสนาม ผลการศึกษาพบว่า ภาคใต้เป็นที่ตั้งของชุมชนโบราณที่มีลักษณะเป็นพื้นที่เปิด มีความอุดมสมบูรณ์ด้วยทรัพยากรธรรมชาติและมีเมืองท่าชายฝั่งที่เหมาะสมแก่การตั้งถิ่นฐานและค้าขายของผู้คน ด้วยเหตุนี้จึงทำให้พื้นที่ภาคใต้เป็นที่ตั้งของชุมชนโบราณที่มีปฏิสัมพันธ์ทางการค้าระหว่างผู้คนทั้งภายในและภายนอก ด้วยความอุดมสมบูรณ์ของทรัพยากรและการค้าจึงทำให้เจ้าผู้ปกครองท้องถิ่นมีความร่ำรวยมั่งคั่งและทำให้อำนาจรัฐส่วนกลางพยายามที่จะแทรกแซงและกระชับอำนาจเข้าสู่ส่วนกลางมาโดยตลอด กลุ่มทุนแรกที่มีบทบาทในภาคใต้ คือ บรรดาเจ้าผู้ปกครองและขุนนางท้องถิ่น จากนั้นเมื่อสยามเข้าสู่ระบบเศรษฐกิจแบบใหม่ภายหลังการลงนามในสนธิสัญญาเบาริง อำนาจทางเศรษฐกิจในภาคใต้ได้ถูกเปลี่ยนมือไปอยู่ที่กลุ่มทุนตะวันตก กลุ่มทุนขุนนางจากส่วนกลางและกลุ่มทุนจีนที่เข้ามามีบทบาทแทนที่ตามลำดับ กระทั่งภายหลังช่วงสงครามโลกครั้งที่สอง กลุ่มทุนขุนนางและทุนตะวันตกถอนตัวออกไปตามกระแสเศรษฐกิจชาตินิยม คงเหลือแต่กลุ่มทุนจีนในพื้นที่ที่ได้พัฒนาและวางเครือข่ายทางธุรกิจโดยร่วมมือกับผู้ประกอบการในท้องถิ่นภายใต้นโยบายส่งเสริมการขยายตัวทางเศรษฐกิจจากภาครัฐส่งผลให้เกิดผู้ประกอบการธุรกิจรายใหม่ในท้องถิ่นภาคใต้ขึ้นเป็นจำนวนมากทั้งธุรกิจการเกษตร การค้าปลีกค้าส่ง การเงิน การบริการและการท่องเที่ยว เป็นต้น กระบวนการสะสมทุนและขยายเครือข่ายธุรกิจในภาคใต้ ได้ดำเนินไปอย่างต่อเนื่อง เติบโตและหวือหวา กระทั่งมาสะดุดลงเมื่อเกิดวิกฤตการณ์ทางเศรษฐกิจของประเทศช่วงระหว่าง พ.ศ. 2539-2543 มีผลทำให้การเติบโตของกลุ่มทุนท้องถิ่นหลายกลุ่มหยุดชะงักและหลายธุรกิจปิดตัวหรือเปลี่ยนมือไป ยกเว้นกลุ่มที่มีการปรับตัวทางธุรกิจหรือมีเครือข่ายที่มั่นคงแข็งแรงทำให้สามารถยืนหยัดอยู่ได้และกลายเป็นธุรกิจเอกลักษณ์ของท้องถิ่นในภาคใต้ปัจจุบัน