สิทธิในการจัดสรรผลประโยชน์เรื่องน้ำเพื่อการเกษตร ในตำบลมหาโพธิ  อำเภอเก้าเลี้ยว จังหวัดนครสวรรค์ ตามหลักทิฏฐธัมมิกัตถะประโยชน์

ประทีป ยิ้มแพร; อัครเดช  พรหมกัลป์

ผู้แต่ง

ประทีป ยิ้มแพร กรมการปกครอง
อัครเดช พรหมกัลป์ มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

คำสำคัญ:

จัดสรรผลประโยชน์ , น้ำเพื่อการเกษตร, สิทธิในการจัดสรรผลประโยชน์ , หลักทิฏฐธัมมิกัตถะประโยชน์

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาสิทธิในการจัดสรรผลประโยชน์เรื่องน้ำเพื่อการเกษตรในเขตตำบลมหาโพธิ อำเภอเก้าเลี้ยว จังหวัดนครสวรรค์ ตามหลักทิฏฐธัมมิกัตถะประโยชน์ 2) ศึกษาความสัมพันธ์ของหลักทิฏฐธัมมิกัตถะประโยชน์กับสิทธิในการจัดสรรผลประโยชน์เรื่องน้ำเพื่อการเกษตร และ 3) เสนอแนวทางในการส่งเสริมการใช้สิทธิในการจัดสรรผลประโยชน์เรื่องน้ำเพื่อการเกษตร ใช้แบบการวิจัยแบบผสานวิธี โดยการวิจัยเชิงปริมาณได้ขนาดกลุ่มตัวอย่างจากผู้ใช้น้ำในบึงหลวง จำนวน 157 คน คำนวณจากสูตรของทาโร ยามาเน ใช้แบบสอบถามที่ค่าความเชื่อมั่น 0.974 สถิติที่ใช้ในการวิจัย ประกอบด้วย ร้อยละ ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน และค่าสัมประสิทธิ์สหสัมพันธ์แบบเพียร์สัน และการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยทำการสัมภาษณ์เชิงลึกกับผู้ให้ข้อมูลสำคัญ จำนวน 16 รูป/คน ใช้เทคนิควิเคราะห์เนื้อหาเชิงพรรณนา ผลการวิจัย พบว่า 1) ระดับสิทธิในการจัดสรรผลประโยชน์เรื่องน้ำเพื่อการเกษตรในเขตตำบลมหาโพธิ อำเภอเก้าเลี้ยว จังหวัดนครสวรรค์ ตามหลักทิฏฐธัมมิกัตถะประโยชน์ โดยภาพรวมอยู่ในระดับมาก มีค่าเฉลี่ยอยู่ที่ $\bar{X}$ = 4.13, S.D. = 0.55 และระดับสิทธิในการจัดสรรทรัพยากรตามแนวทางบริหารจัดการทรัพยากรร่วม ตามกติกาของ Elinor Ostrom โดยภาพรวม อยู่ในระดับมาก มีค่าเฉลี่ยอยู่ที่ $\bar{X}$ = 3.90, S.D. = 0.55 2) ผลการวิเคราะห์ความสัมพันธ์ระหว่าง หลักทิฏฐธัมมิกัตถะประโยชน์ กับ สิทธิในการจัดสรรผลประโยชน์เรื่องน้ำเพื่อการเกษตร โดยภาพรวม มีความสัมพันธ์กันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ (0.01) โดยมีความสัมพันธ์ในทางบวกหรือความสัมพันธ์กันในลักษณะที่คล้อยตามกันเป็นคู่ โดยภาพรวมอยู่ในระดับสูงมาก (r=0.888) และ 3) แนวทางในการส่งเสริมการใช้สิทธิในการจัดสรรผลประโยชน์เรื่องน้ำเพื่อการเกษตร พบว่า 3.1) สมาชิกต้องเข้าใจกฎ กติกา และแนวทางปฏิบัติร่วมกัน 3.2) เมื่อเกิดปัญหา ควรประชุมและเปิดโอกาสให้ทุกคนแสดงความคิดเห็น 3.3) การมีประธานและโครงสร้างกลุ่มช่วยจัดการปัญหาและสร้างความเท่าเทียม 3.4) หน่วยงานรัฐควรสนับสนุนการเข้าถึงน้ำของเกษตรกรอย่างเต็มที่ และ 3.5) เกษตรกรต้องปฏิบัติตามเงื่อนไขของรัฐเพื่อให้การบริหารจัดการน้ำมีประสิทธิภาพ

เอกสารอ้างอิง

ชาติชาย วิริยะเจริญกิจ และสุรัสวดี แสนสุข. (2560). การรับรองสิทธิชุมชนตามกฎหมายรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2560. ใน การประชุมวิชาการและนำเสนอผลงานวิจัยระดับชาติ ครั้งที่ 1 “นวัตกรรมสร้างสรรค์ สู่การพัฒนาสู่สังคมที่ยั่งยืนไทยแลนด์ 4.0”. (น. 116-125). มหาวิทยาลัยราชภัฏร้อยเอ็ด.

ปิยนุช สถาวร. (2564). การบริหารจัดการน้ำแบบบูรณาการในสภาวะวิกฤตภัยแล้ง : กรณีศึกษาจังหวัดระยอง. [วิทยานิพนธ์ปริญญาโทไม่ได้ตีพิมพ์]. จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

พิมพ์ประไพ สนิทวงศ์ ณ อยุธยา และณรงค์ เครือนวน. (2562). สิทธิชุมชนกับการจัดการทรัพยากรธรรมชาติในท้องถิ่น หลักคิดและความเป็นจริงทางสังคม: กรณีศึกษาพื้นที่ชายฝั่งทะเลตะวันออก. วารสารการเมือง การบริหาร และกฎหมาย, 11(3), 39-63.

พิมรดา มณีอินทร์. (2558). สิทธิชุมชนในการจัดการป่าชุมชน: ศึกษากรณีป่าชุมชนบ้านโนนตูมถาวร อำเภอขุนหาญ จังหวัดศรีสะเกษ [วิทยานิพนธ์ปริญญาโทไม่ได้ตีพิมพ์]. มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.

ยศ สันตสมบัติ. (2547). นิเวศวิทยาชาติพันธุ์ ทรัพยากรชีวภาพ และสิทธิชุมชน. บริษัท วิทอินดีไซน์ จำกัด.

ศิริชนก วิริยเกื้อกูล. (2560) กฎหมายว่าด้วยการจัดการทรัพยากรน้ำ. https://www.parliament.

go.th/ewtadmin/ewt/parliament_parcy/ewt_dl_link.php?nid=42028&filename=house2558_2

สุริยัน กิตติยุทธพันธ์ และสุพล อิงประสาร. (2559). ปัญหาและอุปสรรคทางกฎหมายเกี่ยวกับการคุ้มครองสิทธิชุมชนในคดีปกครอง. สักทอง: วารสารมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์, 22(3), 1–8.

อรทัย อินต๊ะไชยวงค์, (2560). สิทธิชุมชน ในการจัดการ การบำรุงรักษา และการใช้ประโยชน์จากทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม. วารสารนิติศาสตร์และสังคมท้องถิ่น, 1(1), 171-193.

อานันท์ กาญจนพันธุ์. (2542). สิทธิการเข้าถึงทรัพยากร. (รายงานการวิจัย). สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.).

United Nations Division for Economic and Social Information. (1977). "Mar del Plata action plan," In. Report of The United Nations Water Conference, adopted by United Nations. (pp. 7-14). Mar der Plata.

Yamane, T. (1967). Statistics: An introductory analysis. (2nd ed.). Harper & Row.