แนวคิดจริยศาสตร์เชิงมนุษยนิยมในพุทธปรัชญาเถรวาท

บทคัดย่อ

จริยศาสตร์เป็นศาสตร์ว่าด้วยการกระทำหรือพฤติกรรมที่พึงประสงค์ของมนุษย์ โดยถือว่า การกระทำหรือพฤติกรรมนั้น เป็นเกณฑ์ตัดสินความเป็นมนุษย์ที่มีคุณค่า จริยศาสตร์แบบมนุษยนิยมมุ่งเน้นให้ความสำคัญแก่กายและจิตอย่างเท่าเทียมกันตามเป็นจริงหรือความต้องการของทั้งสอง ในบทความนี้ กล่าวถึงนัยสำคัญแห่งความเป็นจริยศาสตร์เชิงมนุษยนิยมในพุทธปรัชญา พบว่า ในพุทธปรัชญานั้น มีแนวคิดคำสอนเกี่ยวกับมนุษย์ว่า มีองค์ประกอบสำคัญสองประการคือ รูปกับนาม หรือ กายกับจิต โดยใช้คำว่า ขันธ์ห้า ในการสื่อความหมายแห่งความเป็นมนุษย์ ทั้งนี้ นัยความหมายแห่งความเป็นมนุษย์มิได้มีเฉพาะด้านรูปกายภายนอกเท่านั้น หากแต่ยังมีนัยความหมายด้านจิตใจ ดังความหมายของคำว่ามนุษย์ที่ว่า เป็นผู้มีใจสูงด้วยคุณธรรม อาทิ ความมีสติ ความกล้าหาญ ความขยันหมั่นเพียร จึงได้วางเป้าหมายและวิธีการสู่เป้าหมายไว้สองระดับ ได้แก่ ระดับโลกิยะและระดับโลกุตระ เพื่อให้มนุษย์เลือกสรรให้เหมาะสมกับตนเอง