ทุนจีนสายพันธุ์ใหม่ในประเทศไทย: จากโรงงานสู่แพลตฟอร์มดิจิทัล

บทคัดย่อ

               ในช่วงทศวรรษที่ผ่านมา ประเทศไทยได้กลายเป็นหนึ่งในประเทศหลักที่รับการลงทุนจากจีนในหลายภาคส่วน โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อจีนเริ่มเปลี่ยนยุทธศาสตร์การลงทุนจากภาคการผลิตเชิงอุตสาหกรรมไปสู่ระบบเศรษฐกิจดิจิทัลและแพลตฟอร์มออนไลน์ การเคลื่อนย้ายทุนลักษณะใหม่นี้มีลักษณะที่แตกต่างจาก “ทุนจีนแบบดั้งเดิม” อย่างชัดเจน ทั้งในด้านโครงสร้าง กลไกการแทรกซึม และผลกระทบในระดับมหภาค อย่างไรก็ตาม การศึกษาทุนจีนในลักษณะ “แพลตฟอร์มดิจิทัล” ยังมีจำกัดในวรรณกรรมวิชาการไทย จึงมีความจำเป็นในการทำความเข้าใจเชิงลึกถึงบทบาทและผลกระทบของทุนจีนสายพันธุ์ใหม่ที่เข้ามาสร้างอิทธิพลในเศรษฐกิจไทยโดยเฉพาะในช่วงหลังปี 2562
              บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาลักษณะทุนจีนสายพันธุ์ใหม่ในประเทศไทย โดยมุ่งวิเคราะห์แนวโน้มการเปลี่ยนผ่านจากการลงทุนในรูปแบบโรงงานอุตสาหกรรม ไปสู่การลงทุนผ่านแพลตฟอร์มดิจิทัล เช่น E-commerce, Fintech, โลจิสติกส์, และบริการคลาวด์ ขณะเดียวกันยังวิเคราะห์ผลกระทบในสามมิติ ได้แก่ มิติเศรษฐกิจ สังคมวัฒนธรรม และความมั่นคงเชิงดิจิทัล การศึกษานี้ใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงเอกสาร (Documentary Research) โดยเก็บรวบรวมข้อมูลทุติยภูมิจากรายงานภาครัฐ วารสารวิชาการไทยและต่างประเทศ รายงานขององค์กรระหว่างประเทศ และกรณีศึกษาของบริษัทจีนที่เข้ามาลงทุนในไทยในช่วงปี 2562–2567
              ผลการศึกษาแสดงให้เห็นว่า ทุนจีนสายพันธุ์ใหม่มีลักษณะฝังตัวในระบบเศรษฐกิจไทยอย่างต่อเนื่องและซับซ้อน โดยอาศัยเทคโนโลยีแพลตฟอร์มเป็นกลไกหลักในการควบคุมห่วงโซ่คุณค่า เช่น การเข้าซื้อกิจการไทย การตั้งศูนย์ข้อมูล (Data Center) และการใช้เครือข่าย Influencers และ Content Platform เพื่อเข้าถึงผู้บริโภคโดยตรง ส่งผลให้ผู้ประกอบการไทยหลายกลุ่มถูกจำกัดบทบาทให้เป็นเพียง “ผู้ขายรายย่อยในระบบปิด” นอกจากนี้ยังพบความเสี่ยงในด้านการควบคุมข้อมูลผู้ใช้ และอาจมีผลต่อเสถียรภาพของระบบเศรษฐกิจในอนาคตหากไม่มีมาตรการกำกับอย่างจริงจัง
บทความเสนอข้อเสนอแนะเชิงนโยบายใน 4 ด้าน ได้แก่ 1) การปรับปรุงกฎหมายและมาตรการกำกับแพลตฟอร์มต่างชาติ โดยเฉพาะในเรื่อง PDPA และการควบคุมศูนย์ข้อมูล 2) การส่งเสริมแพลตฟอร์มไทยให้มีความสามารถในการแข่งขัน 3) การพัฒนาแรงงานและผู้ประกอบการให้มีทักษะดิจิทัลที่ทันสมัย และ 4) การสร้างความร่วมมือระหว่างประเทศเพื่อรักษาอธิปไตยทางเทคโนโลยี บทความนี้มีเป้าหมายเพื่อเป็นกรอบวิเคราะห์เชิงวิชาการสำหรับผู้กำหนดนโยบาย นักวิชาการ และภาคเอกชนที่ต้องการทำความเข้าใจทุนจีนสายพันธุ์ใหม่ในยุคเศรษฐกิจดิจิทัลอย่างรอบด้าน